Kada sam svojevremeno počeo da držim individualne časove portugalskog jednoj drugarici, ona mi je rekla da redovno prati brazilske telenovele i da je iz njih već naučila ponešto. Tvrdila je da je najbolje od svega zapamtila rečenicu Eu vou acabar com ela. Kasnije sam ustanovio da i mnoge druge moje drugarice i poznanice, koje inače uopšte ne uče portugalski ali gledaju te serije, takođe znaju ovu rečenicu. Nju su, naime, junakinje telenovela toliko puta izgovorile u svojim napadima strasti, ljubomore i sujete - dakako prouzrokovanim time što im je neka druga preotela dragog - da bi zaista bilo teško ne uočiti je i ne zapamtiti je. Šalu na stranu, glagol acabar je zaista jedan od veoma čestih glagola portugalskog jezika. Na pitanje o njegovom značenju na prvu loptu bismo dali odgovor da znači završiti (se). I načelno bismo bili u pravu, ali moramo imati u vidu da je njegova upotreba raznolika i da mu se značenje može modifikovati dodavanjem određenih predloga ili kombinovanjem sa drugim glagolima. U zavisnosti od toga, neće uvek biti ni najbolje, a ponekad ni moguće prevesti ga na srpski sa završiti (se). U ovom postu ću sve to pojasniti i ilustrovati odgovarajućim primerima.
Sa morfološke tačke gledišta, ovaj glagol je veoma jednostavan. U pitanju je pravilan glagol prve konjugacije (na -ar). Sa sintaksičke tačke gledišta pak, on je raznolik. Pre svega, on može biti neprelazan (ne zahteva objekt) ili prelazan (zahteva direktan objekt). Ako kažemo O jantar acabou, upotrebili smo glagol acabar kao neprelazan, ali ako kažemo Acabei o jantar, upotrebili smo ga kao prelazan.
Glagol acabar se koristi kao neprelazan sa subjektima koji označavaju vremenske periode, aktivnosti, stanja ili događaje. Evo nekoliko primera:
A aula acabou muito rápido - Čas se veoma brzo završio.
As férias acabaram na segunda-feira - Raspust se završio u ponedeljak.
O filme acabou muito tarde - Film se završio vrlo kasno.
A gripe acabou, agora estou bem - Grip je prošao, sad sam dobro.
O prazo para solicitações acaba amanhã - Rok za zahteve ističe sutra.
O teu tempo acabou, devolve a prova - Tvoje vreme je isteklo, predaj zadatak.
U ovoj upotrebi, glagol acabar najčešće prevodimo na srpski sa završiti se (ili, recimo, sa proći), a kada ima subjekte koji su neke reči sa vremenskim značenjem, kao u poslednja dva primera, onda prevod može biti i isteći.
Ovaj glagol se upotrebljava takođe kao neprelazan sa subjektima koji označavaju uglavnom neke materije ili pojmove koji se razumeju kao materije. Tada ima značenje potrošiti se, istrošiti se, nestati i sl., što se može videti u sledećih nekoliko primera:
O azeite acabou, precisamos comprar mais - Nestalo je ulja, treba da kupimo još.
Vou ter que parar naquele posto, a gasolina vai acabar em breve - Moraću da stanem na onoj pumpi, benzin će se potrošiti uskoro.
Obrigado pelo convite, mas não vou poder ir ao cinema com você, o meu dinheiro acabou - Hvala na pozivu, ali neću moći da idem u bioskop s tobom, potrošio sam pare.
Za razliku od našeg glagola završiti se, acabar pretežno nije povratan. Međutim, ponekad se pojavljuje i u povratnom obliku, kao acabar-se. Takav njegov oblik nije čest, ali se tu i tamo sreće i u pisanju i u govoru, pogotovo u perfektu. Kao primer može poslužiti portugalska narodna poslovica Acabou-se o que era doce (doslovno: Završilo se ono što je bilo slatko).
Glagol acabar može biti i prelazan. On tada zahteva direktan objekt, najčešće u vidu imenice koja označava neku aktivnost:
Glagol acabar se koristi kao neprelazan sa subjektima koji označavaju vremenske periode, aktivnosti, stanja ili događaje. Evo nekoliko primera:
A aula acabou muito rápido - Čas se veoma brzo završio.
As férias acabaram na segunda-feira - Raspust se završio u ponedeljak.
O filme acabou muito tarde - Film se završio vrlo kasno.
A gripe acabou, agora estou bem - Grip je prošao, sad sam dobro.
O prazo para solicitações acaba amanhã - Rok za zahteve ističe sutra.
O teu tempo acabou, devolve a prova - Tvoje vreme je isteklo, predaj zadatak.
U ovoj upotrebi, glagol acabar najčešće prevodimo na srpski sa završiti se (ili, recimo, sa proći), a kada ima subjekte koji su neke reči sa vremenskim značenjem, kao u poslednja dva primera, onda prevod može biti i isteći.
Ovaj glagol se upotrebljava takođe kao neprelazan sa subjektima koji označavaju uglavnom neke materije ili pojmove koji se razumeju kao materije. Tada ima značenje potrošiti se, istrošiti se, nestati i sl., što se može videti u sledećih nekoliko primera:
O azeite acabou, precisamos comprar mais - Nestalo je ulja, treba da kupimo još.
Vou ter que parar naquele posto, a gasolina vai acabar em breve - Moraću da stanem na onoj pumpi, benzin će se potrošiti uskoro.
Obrigado pelo convite, mas não vou poder ir ao cinema com você, o meu dinheiro acabou - Hvala na pozivu, ali neću moći da idem u bioskop s tobom, potrošio sam pare.
Za razliku od našeg glagola završiti se, acabar pretežno nije povratan. Međutim, ponekad se pojavljuje i u povratnom obliku, kao acabar-se. Takav njegov oblik nije čest, ali se tu i tamo sreće i u pisanju i u govoru, pogotovo u perfektu. Kao primer može poslužiti portugalska narodna poslovica Acabou-se o que era doce (doslovno: Završilo se ono što je bilo slatko).
 |
| [image credits: acabarwien] |
Glagol acabar može biti i prelazan. On tada zahteva direktan objekt, najčešće u vidu imenice koja označava neku aktivnost:
Acabei o almoço, agora quero descansar um pouco - Završio sam ručak, sada hoću da se odmorim malo.
Vamos sair quando acabarmos o dever de casa - Izaći ćemo kada budemo završili domaći zadatak.
Dopuna glagolu acabar u funkciji direktnog objekta može biti i neki drugi glagol. U tim slučajevima obavezno je dodavanje predloga de:
Você ainda não acabou de fazer o seu dever de casa? Então, não pode sair! - Još nisi uradio domaći? Onda ne možeš da izađeš!
Posso levar o teu prato ou ainda não acabaste de comer? - Jel mogu da odnesem tvoj tanjir ili još nisi završio jelo?
Glagol acabar sa predlogom de koristi se u još jednom značenju. U pitanju je radnja koja se završila neposredno pre trenutka govora (ili nekog drugog referentnog trenutka u rečenici). Dakle, ako kažemo Acabei de sair, to neće značiti "završio sam sa izlaženjem", već Upravo sam izašao. Evo još nekoliko primera ovakve upotrebe glagola acabar sa predlogom de:
Não estou com fome, acabei de comer um sanduíche - Nisam gladan, upravo sam pojeo sendvič.
Acabamos de receber um e-mail importantíssimo - Upravo smo primili jedan veoma važan imejl.
A minha chefe acabou de sair, ligue mais tarde, por favor - Moja šefica je upravo izašla, pozovite kasnije, molim Vas.
O Ministro da Saúde acabou de anunciar novas medidas na saúde pública - Ministar zdravlja je upravo najavio nove mere u javnom zdravlju.
Osim predloga de, glagol acabar može biti propraćen i predlogom com (kao u primeru s početka ovog posta). Tada on ima značenje završiti s nečim, odstraniti nešto, eliminisati nešto, rešiti se nečeg, pa čak i uništiti nešto, dokrajčiti nešto i sl. Sledeći primeri ilustruju ta značenja:
Vou acabar logo com esses compromissos - Odmah ću se rešiti tih obaveza.
O Presidente prometeu que ia acabar com a discriminação - Predsednik je obećao da će eliminisati diskriminaciju.
Essa dieta vai acabar com sua barriga de vez! - Ta dijeta će Vam odstraniti stomak jednom za svagda!
Desligue o rádio e saia, senão eu acabo com você! - Ugasi radio i izađi, inače ću te ubiti!
Glagol acabar koristi se i sa gerundom drugih glagola, tvoreći perifrazu ACABAR + GERUND, čije značenje je rezultativno. Naime, ako želimo da istaknemo krajnji rezultat neke radnje ili situacije, upotrebićemo ovu perifrazu. Ona se na srpski može prevesti na različite načine, a najpogodnije je za to koristiti veznike pa i te, zavisnu posledičnu rečenicu, ili pak sintagmu na kraju, u smislu "i na kraju se desilo to i to". Evo nekoliko primera:
A festa estava tão ruim que acabamos indo embora cedo - Žurka je bila toliko loša da smo otišli ranije.
Estava tão cansada que acabei adormecendo às 9 horas - Bila sam toliko umorna da sam zaspala u 9 sati.
Não me enviaram o material e acabei elaborando o projeto sozinho - Nisu mi poslali materijal, pa sam na kraju sam napisao projekat.
Se você continuar atrasando todos os dias, vai acabar perdendo o emprego - Ako nastaviš da kasniš svaki dan, na kraju ćeš izgubiti posao.
Što se tiče etimologije glagola acabar, ona je povezana sa rečju cabo (od latinskog CAPUT - glava), čije je današnje osnovno značenje kraj. A prefiks a- u ovom glagolu upućuje na značenje povezano sa pravcem kretanja. Tako bi acabar zapravo doslovno značilo dovesti do kraja.
Na kraju, jedna zanimljivost iz kolokvijalnog brazilskog portugalskog. U trećem licu jednine perfekta glagol acabar se u ovom varijetetu često izgovara bez početnog a-, dakle 'cabou:
Não tem mais! 'Cabou! - Nema više! Nestalo!
'Cabou a grana, mermão! - Nestalo je love, brate!
 |
| [image credits: pontodevistaonline.com.br] |
