Već je bilo prilike da se na ovom blogu upoznate sa nacionalnim danima nekoliko luzofonih zemalja (Portugal, Brazil, Angola, Mozambik i Zelenortska ostrva). Danas, 12. oktobra, svoj nacionalni dan obeležava najmlađa članica Luzofonije, Ekvatorijalna Gvineja, pa je ovo prilika da i njoj posvetimo malo pažnje. Međutim, pošto je u pitanju najspecifičnija članica Zajednice zemalja portugalskog jezika, nećemo se baviti njenom istorijom sticanja nezavisnosti i sličnom tematikom, kao što smo učinili u slučaju ostalih luzofonih zemalja o čijim nacionalnim danima smo pisali. Uostalom, Ekvatorijalna Gvineja uopšte nije stekla svoju nezavisnost od Portugala, niti je, najvećim delom svoje teritorije, uopšte bila portugalska kolonija. I tu dolazimo do spomenute specifičnosti – otkud Ekvatorijalna Gvineja u Luzofoniji?
Ekvatorijalna Gvineja je stekla nezavisnost 12. oktobra 1968. (skoro deceniju pre portugalskih kolonija u Africi), osamostalivši se od frankističke Španije. Kao i ostale novoformirane afričke nacije u to vreme, odlučila je da joj jezik bivše metropole bude zvaničan na državnom nivou. Međutim, ova država je bila prva koja se pored jezika svog bivšeg kolonijalnog gospodara opredelila za to da na isti rang postavi još jedan – francuski. Ovo je učinjeno zbog prestiža koji je francuski jezik imao u Africi u to vreme. Iz potpuno istih razloga, Ekvatorijalna Gvineja je odlučila da status službenog jezika dodeli i portugalskom. To je ozvaničeno 20. jula 2010. godine, tako da Ekvatorijalna Gvineja već čitavu deceniju pripada Luzofoniji.
 |
| Malabo, prestonica Ekvatorijalne Gvineje [photo credits: SkyscraperCity] |
Godine 2014. Ekvatorijalna
Gvineja prihvaćena je kao punopravna članica, ravnopravna sa svima ostalima,
Zajednice zemalja portugalskog jezika (Comunidade dos Países de Língua
Portuguesa). Zahvaljujući tome, postepeno je uspostavljala čvršće odnose sa
luzoafričkim zemljama, ali i sa Portugalom i Brazilom. Uložila je mnogo truda u
uvođenje nastave portugalskog jezika u sistem formalnog obrazovanja, sa ciljem
da mladi ljudi, nakon završene srednje škole, odu na studije u luzofone zemlje.
Otvoren je i multidisciplinarni studijski centar posvećen upravo Zajednici
zemalja portugalskog jezika. Javna dešavanja posvećena luzofonoj kulturi i
portugalskom veoma su česta u ovoj državi.
Treba naglasiti, međutim, da lokalno stanovništvo ne govori portugalski, već ga samo jedan manji procenat, koji ima priliku da se obrazuje, uči kao strani jezik. Ovo nije nikakva novost u Ekvatorijalnoj Gvineji, budući da lokalno stanovništvo u ogromnoj većini nije kao svoje prve jezike nikada govorilo ni španski ni francuski, koji već odavno imaju status nacionalnih i zvaničnih jezika. Država, međutim, ulaže i dalje u njihovo promovisanje i širenje. Autohtoni jezici stanovništva Ekvatorijalne Gvineje mnogobroni su i raznovrsni. Na prvom mestu po rasprostranjenosti je jezik fange, iz porodice bantu, kojim govori preko milion stanovnika. Na drugom je kreolski jezik piči, koji potiče od kreola iz države Sijera Leone. Slede bantu jezici bubi, seki, kvasio, balenge i mnogi drugi.
Uprkos potpunom odsustvu portugalskog iz jezičkog repertoara stanovništva Ekvatorijalne Gvineje, postoji jedna karika koja ipak prirodno i autentično povezuje taj narod sa ostalim luzofonim narodima. U pitanju je jezik poznat po nazivu anobonski kreol (Fa d’Ambu ili Fá d’Ambô), koji se govori na ostrvima Anobon i Bioko. To je kreol portugalske leksičke osnove, veoma srodan kreolskim jezicima sa Zelenortskih ostrva, Sao Tomea i Prinsipea, i iz Gvineje Bisau. Pored portugalskog, ovaj jezik sadrži i manji deo vokabulara iz španskog, ali i iz afričkih jezika, koji su bitno uticali i na formiranje njegove morfosintakse.
Anobonski kreol snažno povezuje Ekvatorijalnu Gvineju sa Zelenortskim ostrvima, Gvinejom Bisau i, možda i najviše, sa ostrvima Sao Tome i Prinsipe. Međutim, u okvirima politike, ekonomije, kapitala i moći u raznim oblicima, međunacionalne veze i političke unije uspostavljaju se putem onih jezika čiji su izvorni govornici na pozicijama moći. Zato portugalski jezik u svim navedenim državama i dalje igra daleko važniju ulogu od kreolskih i drugih varijeteta.
Izuzetno je malo resursa na anobonskom kreolu, bilo pisanih, bilo audio ili vizuelnih. Evo jednog kratkog uvodnog videa, na španskom, koji će vas možda podstaknuti da, čuvši kako zvuči Fa d’Ambu, istražujete dalje.
